نادیا زحمتکش*تصمیماتی که دادگاه اخذ میکند : به دو دسته تصمیمات اداری و تصمیمات قضایی تقسیم می‌شوند.
تصمیمات اداری : به منظور آماده‌‌سازی پرونده برای صدور رای و اجرای آن، اتخاذ می‌شوند. مثل ارجاع به کارشناسی و تحقیقات محلی و ….
تصمیمات قضایی به دو دسته تقسیم میشود: الف -حکم ب – قرار
حکم: به آن دسته از تصمیمات دادگاه می‌گویند که در ماهیت دعوا صادر میشود و موضوع را حل و فصل می‌دهد.
انواع احکام
انواع احکام دادگاه‌ها عبارتند از:
قطعی و غیرقطعی: احکامی که در دادگاه صادر میشود اگر قابل تجدید نظر خواهی در دادگاه بالاتر باشد این احکام غیر قطعی است ولی اگر قابل تجدید نظر خواهی نباشد این احکام قطعی است. بنابراین ملاک تقسیم‌بندی حکم به قطعی و غیرقطعی بودن قابلیت تجدیدنظرخواهی است.
ترافعی و حسبی: منظور از حکم ترافعی حکمی است که بر بعد از وقوع اختلاف و مرافعه بین اشخاص و نهایتا مراجعه به دادگاه صادر میشود. اما حکم حسبی به حکمی می‌گویند با صدور آن اختلاف و مرافعه‌ای حل نمی‌شود بلکه دادگاه به دلیل نقشی که به عنوان ولایت و نظارت در منافع عمومی دارد به آن رسیدگی میکند و تصمیم لازم را می‌گیرد.
حضوری و غیابی: قاعده این است که حکم دادگاه حضوری است مگر این که خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشود و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشد یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد.
قرار : در ماهیت دعوا نیست.
انواع قرارها
انواع قرارهای که دادگاه صادر میکند عبارتند از:
قرارهای مقدماتی یا اعدادی: عرف قضایی با توجه به اینکه بعضی قرارها مقدمه تصمیم و رای دادگاه را فراهم میکند و بعد از آن، دادگاه آماده تصمیم‌گیری میشود، به آن‌ها قرارهای مقدماتی می‌گوید. قرار معاینه و تحقیقات محلی یا ارجاع امر به کارشناس از این نوع قرارها هستند. وقتی قاضی این قرارها را صادر میکند معلوم است که پس از انجام آن، دادگاه آماده صدور رای میشود. این قرارها گاهی به درخواست اصحاب دعوا صادر میشود و گاهی خود دادگاه برای کشف حقیقت امر، قرارهای مذکور را صادرمیکند.
قرارهای نهایی چیست ؟
وقتی که در مرحله ی دادسرا تحقیقات بازپرس و سایر اعضا (دادیار- کارمندان – ضابطین دادگستری و غیره … ) به نتیجه رسید دادسرا اقدام به صدور قرار نهایی می کند . قرار نهایی در دادسرا یعنی اینکه تحقیقات به یک نتیجه بخصوصی رسیده است :
یا مجرم پرونده پیدا شده است ، یا تحقیقات به نتیجه نرسیده است و یا اینکه به هر دلیل دیگری ادامه رسیدگی و تحقیقات متوقف شده است .
بعد از صدور قرار نهایی معمولا پیامکی با این متن در مورد پرونده شماره … با ردیف … در شعبه … بازرسی ، قرار نهایی صادر شد.
ارسال میشود.
این پیام دو معنی دارد : یعنی تحقیقات در مورد پرونده شما در دادسرا به پایان رسیده است و یا یعنی اینکه پرونده شما از یک مرحله وارد مرحله دیگری شده است که باید برای بررسی آن به دادسرا محل ثبت دعوی مراجعه کنید . در دادسرا یکی از قرارهای نهایی زیر برای شما صادر شده است .
انواع قرار نهایی در دادسرا از جمله : قرار جلب به دادرسی ، قرار منع تعقیب ، قرار موقوفی تعقیب ، قرار ترک تعقیب و غیره ….
قرار جلب به دادرسی یعنی : قرار جلب به دادرسی به عنوان یک قرار نهایی در دادسرا به این معنی است که بازپرس پرونده به این نتیجه رسیده است که متهمی که تحت تعقیبش بوده است و به او به عنوان مجرم مظنون بوده است ، مجرم است و باید به دادگاه فرستاده شود تا محاکمه شود . قرار جلب دادرسی تنها قراری است که با صدور آن پرونده در حال انتقال از یک مرحله به مرحله بعد است ، در سایر قرارهای نهایی ، ادامه تحقیقات به دلیلی متوقف خواهد شد.
جنون متهم در حین ارتکاب جرم و موقوفی تعقیب
هرگاه مرتکب جرم پیش از صدور حکم قطعی مبتلا به جنون شود، تا زمان افاقه، تعقیب و دادرسی متوقف می شود.
اگر در جرایم حق الناسی فرد مجنون در زمان سلامت نیز نتواند از خود رفع اتهام کند در این صورت وکیل یا قیم و یا سرپرست قانونی او باید برای وی در مدت ۵ روز وکیل تعیین کنند، در غیر این صورت دادگاه برای او وکیل تسخیری تعیین می کند و تعقیب و دادرسی را ادامه می دهد.
با صدور قرار موقوفی تعقیب در دادسرا توسط بازپرس یا دادیار، پرونده برای ملاحظه و اظهارنظر نزد دادستان در دادسرا ارسال می شود.
دادستان نیز در صورت موافقت با این قرار نظر خودش را ابلاغ می کند و نهایتاً قرار موقوفی تعقیب به شاکی و متهم ابلاغ می شود و حتی اگر متهم در زندان باشد فوران آزاد می شود.
*وکیل پایه یک دادگستری
